Điển tích Ngọn lửa Prometheus

Ý nghĩa của điển tích

Trong văn học phương Tây, người đọc thường gặp điển tích Prometheus (Prômêtê) — “ngọn lửa Prometheus” (ngọn lửa Prômêtê), “tinh thần Prometheus” (tinh thần Prômêtê), “thời đại Prometheus” (thời đại Prômêtê) — để nói đến tinh thần sáng tạo, ý chí bất khuất và rộng hơn là văn minh, tiến bộ, tự do. Prometheus (Prômêtê) là một nhân vật trong Mythologia Graeca (thần thoại Hy Lạp).

Điển tích Prometheus 

Truyền thuyết kể rằng Prometheus (Prômêtê) đánh cắp lửa từ thiên giới Olympus (Trời), trao cho nhân loại và bị Zeus (Dơt) trừng phạt. Chuyện kể rằng Zeus (Dơt) đã tạo ra loài người – một sinh vật yếu đuối, không có khả năng sinh tồn hay tự vệ trước thiên tai, dã thú có sừng, có độc, có nanh vuốt, biết bơi lội hay leo trèo. Prometheus (Prômêtê) thương xót nhân loại, luôn tìm cách giúp họ giảm bớt khổ đau. Một lần, thần giết một con bò mập, sắp xếp phần xương và gân cho Zeus (Dơt) chọn, còn giữ phần thịt ngon cho loài người. Zeus (Dơt) tức giận: “Đã vậy, ta sẽ không ban lửa cho loài người nữa; chúng sẽ sống trong bóng tối, ngu dốt, cơ cực”.

Hiểu được ý đồ ấy, một hôm, khi Olympus (thiên đình) vắng lặng, Prometheus (Prômêtê) lén lấy một đốm lửa, giấu trong thân cây ferula (cây sậy rỗng) rồi chạy như bay xuống hạ giới, bí mật trao tặng lửa cho con người. Đêm hôm đó, Zeus (Dơt) nhìn xuống mặt đất, thấy hàng nghìn đốm lửa nhấp nháy như sao trời rơi. Phẫn nộ, Zeus (Dơt) gào thét: “Loài người đã có lửa, ta không thể tiêu diệt chúng nữa; có lửa, chúng sẽ ngang hàng với thần linh. Tai họa! Nhưng không! Ta sẽ khiến loài người đau khổ. Ta sẽ trừng phạt Prometheus (Prômêtê)!”

Ngay lập tức, Zeus (Dơt) triệu tập thần thợ rèn tập tễnh là Hephaestus (Hêphaixtôt), lệnh tạo ra một thiếu nữ tuyệt sắc: tóc nhẹ như mây, da óng như suối, tiếng nói trong trẻo như chim ca, mắt biếc như đại dương — nàng Pandora (Păngđo). Khi ấy, thế gian chỉ toàn đàn ông. Pandora (Păngđo) xuất hiện khiến đàn ông say đắm, không rời nửa bước. Nhưng Pandora (Păngđo) là nguồn gốc của mọi bất hạnh: sự dối trá, cám dỗ, và khổ đau cho nhân loại.

Cùng lúc, Zeus (Dơt) sai trói Prometheus (Prômêtê) vào vách đá cao vút trên dãy Caucasus (Côcadơ) hoang vu. Hephaestus (Hêphaixtôt) đóng đinh thần vào đá, để ngày nắng thiêu, đêm lạnh thấu xương. Mỗi ngày, một con đại bàng khổng lồ – Aquila Gigantesca (Đại bàng) – được Zeus (Dơt) sai đến mổ bụng ăn gan Prometheus (Prômêtê). Nhưng kỳ diệu thay, gan của vị thần bất tử lại tái sinh mỗi đêm. Những cực hình tàn khốc ấy không khuất phục được thần. Prometheus (Prômêtê) không hề run sợ, không van xin. Trải qua bao thế kỷ, Prometheus (Prômêtê) vẫn là biểu tượng bất khuất.

Cuối cùng, Zeus (Dơt) phải khuất phục. Thần anh hùng Heracles (Hêraclet) đến dãy Caucasus (Côcadơ), giương cung bắn hạ đại bàng, trèo lên phá xiềng, giải cứu Prometheus (Prômêtê). Vị thần trao lửa cho loài người đã được trả lại tự do.