Trong kho tàng
thần thoại Hy Lạp, Persephone (Péc-xê-phô-nê) – con gái của nữ thần Demeter
(Đê-mê-tê), là hiện thân của mùa xuân, của sự sống non trẻ và vẻ đẹp tái sinh.
Truyền thuyết về nàng không chỉ là một câu chuyện mang màu sắc cổ tích, mà còn
là cách người xưa lý giải hiện tượng luân chuyển bốn mùa trong tự nhiên, đồng
thời thể hiện triết lý sâu sắc về tình mẫu tử, quy luật sinh – diệt – hồi sinh
của vạn vật.
1. Từ cánh đồng
hoa đến địa phủ – khởi nguyên một chu kỳ
Theo truyền thuyết, trong một buổi sớm xuân rực rỡ, Persephone đang nô đùa cùng các tiên nữ trên cánh đồng tràn đầy hoa dại, tiếng cười nàng trong vắt như sương sớm. Bỗng nhiên, mặt đất dưới chân nàng nứt toạc. Một cỗ xe ngựa đen từ âm phủ phóng lên, và trên xe là Hades (Ha-đết) – vị thần cai quản cõi chết, người đem lòng yêu nàng tha thiết nhưng tuyệt vọng vì bị tất cả nữ thần chối từ. Được sự đồng thuận thầm lặng của Zeus (Dớt), Hades bắt cóc nàng Persephone về làm vợ, đưa nàng xuống âm phủ lạnh lẽo, nơi ánh sáng không thể chạm tới.
2. Demeter
(Đê-mê-tê) – Người mẹ của đất trời
Khi biết con
mình biến mất, Demeter – nữ thần Lúa mì, người bảo trợ cho mùa màng và phồn thực
của nhân gian – đã rời bỏ đỉnh Olympus, khoác áo sẫm màu và lang thang khắp
nhân gian để tìm con. Nỗi đau của một người mẹ hóa thành hạn hán và lạnh lẽo.
Cây cối héo tàn, hoa quả quắt queo, lúa mì không nảy mầm. Đất trời cằn cỗi, con
người chìm trong đói kém và tuyệt vọng.
Không thần nào
có thể xoa dịu Demeter. Bà chỉ nói một câu duy nhất với những kẻ đến khuyên nhủ:
“Chừng nào Péc-xê-phô-nê chưa trở về với mẹ, chừng ấy ta không gieo hạt nào xuống
trần thế.”
3. Trở về hay
chia ly – khế ước với định mệnh
Cuối cùng, Zeus
buộc phải cử Hermes (Héc-mết) – thần đưa tin – xuống âm phủ yêu cầu Hades trả lại
Persephone. Thoạt đầu, nàng mừng rỡ đón nhận tin về, nhưng không hay rằng trước
đó, Hades đã lặng lẽ cho nàng ăn vài hạt lựu – loại quả thiêng liêng của địa phủ.
Theo quy luật bất di bất dịch, ai đã nếm thức ăn của âm phủ sẽ không thể rời xa
hoàn toàn nơi ấy.
Một thỏa ước được
lập nên: mỗi năm, Persephone sẽ ở bên mẹ tám tháng, đem lại mùa xuân và mùa hạ
rực rỡ cho nhân gian; bốn tháng còn lại, nàng sẽ quay về với Hades nơi âm phủ,
mang theo mùa thu và mùa đông trầm mặc, úa tàn.
4. Biểu tượng
nghệ thuật và chiều sâu nhân sinh
Điển tích về
Persephone không đơn thuần là một truyền thuyết, mà là bản giao hưởng của thiên
nhiên và cảm xúc con người. Khi Persephone về trần thế, mặt đất hân hoan: lộc
biếc trồi lên, hoa đua nhau nở, trời đất thắm lại màu sinh sôi. Khi nàng ra đi,
cỏ cây cúi đầu, những chiếc lá rơi chậm như giọt nước mắt của Demeter, và gió
đông bắt đầu buốt giá.
Persephone chính
là nhịp đập của tự nhiên – cô gái mùa xuân ấy đi qua thế giới, để lại sau lưng
màu xanh sự sống.
Ở chiều sâu hơn,
câu chuyện là biểu tượng về cuộc hành trình của mỗi sinh linh: từ ánh sáng đến
bóng tối, từ sinh ra đến mất đi, rồi lại tiếp tục tái sinh. Đó là vòng tròn
luân hồi không bao giờ dừng lại của vũ trụ.
5. Ý nghĩa
văn hóa – nghệ thuật vượt thời gian
Truyền thuyết về
Persephone đã trở thành cảm hứng bất tận cho thơ ca, hội họa, điêu khắc và triết
học phương Tây. Từ bản Homeric Hymn to Demeter, đến tranh tường Pompeii, cho tới
các vở kịch hiện đại, hình tượng nàng vẫn sống mãi như biểu tượng của sự sống,
sự mất mát và hy vọng hồi sinh.
Persephone
(Péc-xê-phô-nê) không chỉ là một nhân vật trong thần thoại, mà còn là ẩn dụ lớn
của nhân loại về tình yêu, sự chia ly, và ước vọng trở về. Điển tích ấy giúp
người Hy Lạp xưa hiểu được thế giới quanh mình, còn với chúng ta ngày nay – nó
là bản ngợi ca dịu dàng về sức sống mãnh liệt của thiên nhiên và tình mẫu tử
thiêng liêng không gì thay thế được.
Khi nàng trở lại,
mùa xuân cũng về.