GIÓ LẠNH ĐẦU MÙA
Buổi sáng hôm nay, mùa đông đột nhiên đến, không báo trước. Vừa mới ngày hôm qua giời hãy còn nắng ấm và hanh, cái nắng về cuối tháng mười làm nứt nẻ đất ruộng, và làm ròn khô những chiếc lá rơi. Sơn và chị chơi cỏ gà ở ngoài cánh đồng còn thấy nóng bức, chảy mồ hôi.
Thế mà qua một
đêm mưa rào, trời bỗng đổi ra gió bấc, rồi cái lạnh ở đâu đến làm cho người ta
tưởng đang ở giữa mùa đông rét mướt. Sơn tung chăn tỉnh dậy, nhưng không bước xuống
giường ngay như mọi khi, còn ngồi thu tay vào trong bọc, bên cạnh đứa em bé vẫn
nắm tay ngủ kỹ. Chị Sơn và mẹ Sơn đã trở dậy, đang ngồi quạt hỏa lò để pha nước
chè uống. Sơn nhìn thấy mọi người đã mặc áo rét cả rồi.
Sơn cũng thấy lạnh,
vội vơ lấy cái chăn trùm lên đầu rồi cất tiếng gọi chị. Mẹ Sơn nghe thấy, đặt
chén nước chè xuống, bảo chị Lan:
- Con vào buồng
lấy thúng áo ra mẹ mặc cho em, đi.
Rồi quay lại bảo
Sơn:
- Con sang đây
mà ngồi cho ấm. Bước khéo để cho em bé ngủ.
Sơn kéo chăn lên
đắp cho em, ngồi xếp bằng bên khay nước. Mẹ Sơn rót cho một chén, Sơn cầm lấy
chén chè nóng ấp vào mặt, vào má cho ấm, rồi để mặt vào miệng chén cho hơi bốc
lên. Bà Sơn thường vẫn bảo làm thế cho tỉnh mắt.
Người vú già xù
xù cái áo bông cánh rách, xách siêu nước từ dưới nhà lên, vừa xuýt xoa vừa nói:
- Rét quá! Múc
nước cóng cả tay.
Vú giơ tay hơ
trên hỏa lò. Mẹ Sơn hỏi:
- Năm nay rét sớm
hơn mọi năm vú nhỉ?
Người vú già ra
vẻ nhớ lại, đáp:
- Cũng chả bằng
cái năm mợ đi cân gạo bên Sông. Gớm, mới rét làm sao! Sáng tôi dậy, bà sai đi
chợ, cứ run lên cầm cập.
Sơn cũng nhớ cái
rét năm ấy rõ rệt lắm, như mới đây thôi. Buổi sớm hôm ấy, mẹ Sơn cũng ngồi uống
nước chè như sáng hôm nay và cũng lấy áo rét ra mặc.
Chị Lan từ trong
buồng đi ra, khệ nệ ôm cái thúng quần áo đặt lên đầu phản. Mẹ Sơn đặt cái vỉ buồm
lục đống quần áo rét. Sơn nhận ra cũng những cái áo Sơn đã mặc năm ngoái, năm
kia: một cái áo vệ sinh màu nâu sẫm với một cái áo dạ khâu chỉ đỏ. Sơn cầm giơ
những cái áo lên, thấy mát lạnh cả tay. Từ bộ quần áo thoảng ra hơi mốc của vải
gấp lâu trong hòm, làm Sơn nhớ lại những buổi đầu mùa rét từ bao giờ, lâu lắm,
ngày Sơn còn nhỏ.
Mẹ Sơn giơ lên một
cái áo bông cánh đã cũ nhưng còn lành lặn, nói:
- Đây là áo của
cô Duyên đây.
Duyên là đứa em
gái bé của Sơn, chết từ năm lên bốn tuổi. Mẹ Sơn nhắc đến làm Sơn nhớ em, cảm động
và thương em quá. Vú già là người đã nuôi Duyên từ lúc mới đẻ, với lấy cái áo lật
đi lật lại ngắm nghía, tay mân mê các đường chỉ:
- Giá bây giờ em
nó có còn cũng chả mặc được.
Mẹ Sơn yên lặng
không nói gì. Nhưng đến lúc nói với Sơn lại để mặc áo, Sơn thấy mẹ hơi rơm rớm
nước mắt.
Sơn đã mặc xong
áo ấm áp: cả cái áo dạ chỉ đỏ lẫn áo vệ sinh, ngoài lại mặc phủ cái áo vải thâm
dài. Sơn đứng trên giường trước mặt mẹ, đã quay đi quay lại ba, bốn lần để mẹ
Sơn ngắm áo. Sau cùng, mẹ Sơn vuốt các tà áo cho phẳng phiu, rồi đẩy Sơn ra, bảo:
- Thôi, con đi
chơi.
Sơn xúng xính rủ
chị ra chợ chơi. Nhà Sơn ở quay lưng vào chợ, cạnh một dãy nhà lá của những người
nghèo khổ mà Sơn quen biết cả vì họ vẫn vào vay mượn ở nhà Sơn. Sơn biết lũ trẻ
con các gia đình ấy chắc bây giờ đương đợi mình ở cuối chợ để đánh khăng, đánh
đáo.
Không phải ngày
phiên, nên chợ vắng không. Mấy cái quán chơ vơ lộng gió, rác bẩn rải rác lẫn với
lá rụng của cây đề. Gió thổi mạnh làm Sơn thấy lạnh, và cay mắt. Nhưng chân trời
trong hơn mọi hôm, những làng ở xa Sơn thấy rõ như ở gần. Mặt đất răn lại, và nức
nẻ những đường nho nhỏ, kêu vang lên lanh tanh dưới nhịp guốc của hai chị em.
Đến cuối chợ đã
thấy lũ trẻ đang quây quần chơi nghịch. Chúng nó thấy chị em Sơn đến đều lộ vẻ
vui mừng, nhưng chúng vẫn đứng xa, không dám vồ vập. chúng như biết cái phận
nghèo hèn của chúng vậy, tuy Sơn và chị vẫn thân mật chơi đùa với, chứ không
kiêu kỳ và khinh khỉnh như các em họ của Sơn.
Thằng Cúc, con
Xuân, con Tý, con Túc sán gần giương đôi mắt ngắm bộ quần áo mới của Sơn. Sơn
nhận thấy chúng ăn mặc không khác ngày thường, vẫn những bộ quần áo nâu bạc đã
rách vá nhiều chỗ. Nhưng hôm nay, môi chúng nó tím lại, và qua những chỗ áo
rách, da thịt thâm đi. Mỗi cơn gió đến, chúng lại run lên, hàm răng đập vào
nhau.
Thằng Xuân đến
mó vào chiếc áo của Sơn, nó chưa thấy cái áo như thế bao giờ. Sơn lật vạt áo
thâm, chìa áo vệ sinh và áo dạ cho cả bọn xem. Một đứa tắc lưỡi, nói:
- Cái áo này mặc
thì nóng lắm. Chắc mua phải đến một đồng bạc chứ không ít, chúng mày nhỉ.
Đứa khác nói:
- Ngày trước thầy
tao cũng có một cái áo như thế, về sau bán cho ông lý mất.
Con Túc ngây ngô
giương đôi mắt lên hỏi Sơn:
- Cái này cậu
mua tận Hà Nội phải không?
Sơn ưỡn ngực
đáp:
- Ở Hà Nội, chứ ở
đây làm gì có. Mẹ tôi còn hẹn mua cho tôi một cái áo len nhiều tiền hơn nữa
kia.
Chị Lan bỗng giơ
tay vẫy một con bé, từ nãy vẫn đứng dựa vào cột quán, gọi:
- Sao không lại
đây, Hiên? Lại đây chơi với tôi.
Hiên là đứa con
gái bên hàng xóm, bạn với Lan và Duyên. Sơn thấy chị gọi nó không lại, bước gần
đến trông thấy con bé co ro đứng bên cột quán, chỉ mặc có manh áo rách tả tơi,
hở cả lưng và tay. Chị Lan cũng đến hỏi:
- Sao áo của mày
rách thế Hiên, áo lành đâu không mặc? Con bé bịu xịu nói:
- Hết áo rồi, chỉ
còn cái này.
- Sao không bảo
u mày may cho?
Sơn bây giờ mới
chợt nhớ ra là mẹ cái Hiên rất nghèo, chỉ có nghề đi mò cua bắt ốc thì còn lấy
đâu ra tiền mà sắm áo cho con nữa. Sơn thấy động lòng thương, cũng như ban sáng
Sơn đã nhớ thương đến em Duyên ngày trước vẫn cùng nói với Hiên đùa nghịch ở vườn
nhà. Một ý nghĩ tốt bỗng thoáng qua trong trí, Sơn lại gần chị thì thầm:
- Hay là chúng
ta đem cho nó cái áo bông cũ, chị ạ.
- Ừ, phải đấy. Để
chị về lấy.
Với lòng ngây
thơ của tuổi trẻ, chị Lan hăm hở chạy về nhà lấy áo. Sơn đứng lặng yên đợi,
trong lòng tự nhiên thấy ấm áp vui vui.
Nhưng cái vui của
Sơn không được bao lâu. Bữa cơm về tới nhà, Sơn không thấy mẹ đâu cả, hỏi vú
già:
- Mợ tôi đi đâu
hở vú?
- Chị Lan và cậu
cứ ăn cơm trước đi. Mợ còn đi ăn giỗ đến trưa mới về.
Rồi vú già nhìn
rõ vào mặt Sơn, hỏi:
- Có phải cậu
đem cho con Hiên cái áo bông cũ phải không?
Sơn ngạc nhiên
đáp:
- Phải. Nhưng
sao vú biết?
- Con Sinh nó
nói với tôi đấy-Sinh là đứa em họ của Sơn, vẫn hay nói hỗn với vú già, nên vú ấy
ghét-Nó lại còn bảo hễ mợ về nó sẽ sang mách với mợ cho cậu phải đòn.
Sơn lo quá, sắp
ăn, bỏ đũa đứng dậy, van:
- Thế bây giờ
làm thế nào, hở vú? Mợ tôi biết thì chết.
- Ai bảo cậu dại
dột đem cho áo nó? Bây giờ cậu sang bảo cái Hiên trả lại thì không việc gì.
Sơn vội vàng ra
chợ tìm cái Hiên nhưng không thấy con bé ở đó. Đến nhà cũng không thấy ai, mẹ
nó cũng không có nhà. Hai chị em lo sợ, đi ra cánh đồng tìm cũng không gặp. Gần
đến buổi chiều, Sơn và chị chưa đòi được áo. Lan trách em:
- Sao em lại
nghĩ đem cho nó cái áo ấy, có phải bây giờ me mắng chết không.
- Ai bảo chị về
lấy? Nếu chị không về lấy thì em biết đâu.
Chị Lan đấu dịu:
- Thôi, bây giờ
phải về nhà vậy chứ biết làm thế nào.
- Nhưng mà em sợ
lắm.
Chị Lan thở dài,
nắm chặt lấy tay em, an ủi:
- Đằng nào cũng
phải về cơ mà. May r a có lẽ me không mắng đâu.
Hai chị em lo lắng
dắt nhau lẻn về nhà. Đến cửa, Sơn nghe thấy tiếng mẹ nói ở trong với tiếng một
người đàn bà khác nữa, nghe quen quen. Lan dắt tay Sơn khép nép bước vào, hai
chị em ngạc nhiên đứng sững ra khi thấy mẹ con Hiên đang ngồi ở cái ghế con
trên đất trước mặt mẹ, tay cầm cái áo bông cũ.
Thấy hai con về,
mẹ Sơn ngửng lên nhìn rồi nghiêm nghị bảo:
- Kìa, hai cô cậu
đã về kia. Thế áo bông của tôi đâu mà tự tiện đem cho đấy?
Sơn sợ hãi, cúi
đầu lặng im, nép vào sau lưng chị. Bác Hiên vừa cười vừa nói:
- Tôi về thấy
cháu nó mặc cái áo bông tôi hỏi ngay. Nó bảo của cậu Sơn cho nó. Tôi biết cậu ở
đây đùa, nên tôi phải vội vàng đem lại đây trả mợ. Thôi, bây giờ, xin phép mợ
tôi về.
Mẹ Sơn hỏi:
- Con Hiên không
có cái áo à?
- Bẩm nhà cháu độ
này khổ lắm, Chẳng để dành được đồng nào may áo cho con cả. Thành thử vẫn cái
áo từ năm ngoái nó mặc mãi.
Mẹ Sơn với cái
âu đồng, lấy tiền đưa cho bác Hiên:
- Đây, tôi cho
mượn năm hào cầm về mà may áo cho con.
Khi bác Hiên bước
ra khỏi cửa, mẹ Sơn vẫy hai con lại gần, rồi âu yếm ôm vào lòng mà bảo:
- Hai con tôi
quý quá, dám tự do lấy áo đem cho người ta không sợ mẹ mắng ư?